W pierwszej kolejności wskazać należy, że osoba, która nie ukończyła 13 lat, nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej a więc nie może np. skutecznie zawrzeć umowy, podpisać ugody, samodzielnie kierować swoim postępowaniem – co potwierdza wprost art. 11 i art. 12 kodeksu cywilnego, przy czym jedynie dla porządku wskazać należy, iż pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności – a więc ukończenie 18 lat – art. 10 kodeksu cywilnego.
Co zatem w przypadku gdy, uczestnikiem zdarzenia bądź wypadku komunikacyjnego jest małoletni tj. poniżej 13 roku życia, bądź też są podejmowane próby aby takiemu małoletniego przypisać np. winę na całe zdarzenie komunikacyjne?
Odpowiedzialność posiadacza pojazdu mechanicznego za wypadek komunikacyjny, który skutkuje powstaniem szkody np. rozstrojem zdrowia, kształtują dwie zasady – winy i ryzyka.
Odpowiedzialność na zasadzie winy uregulowana została w art. 415 k.c., zgodnie z którym „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, uregulowana w art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. jest uniezależniona od winy sprawcy zdarzenia.
Natomiast, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za ruch pojazdu mechanicznego zostaje ponadto wyłączona tylko i wyłącznie w przypadku zaistnienia jednej z trzech przesłanek egzoneracyjnych: siły wyższej, określanej jako działanie zewnętrzne, któremu nie można zapobiec, i którego skutków nie można przewidzieć, wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą posiadacz pojazdu nie ponosi odpowiedzialności, przy czym zawinione zachowanie osoby trzeciej musi stanowić wyłączną przyczynę szkody, by zwolnić posiadacza pojazdu mechanicznego od odpowiedzialności za szkodę oraz wyłącznej winy poszkodowanego. [Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), WKP 2018]
Odmiennie kształtuje się jednak kwestia wyłącznej winy poszkodowanego jako okoliczności wyłączającej odpowiedzialność na zasadzie ryzyka w zależności od tego, w jakim wieku w dacie zdarzenia znajduje się poszkodowany – a więc np. w wieku poniżej 13 roku życia.
W judykaturze przyjmuje się bowiem, iż oczywiście bezskuteczne jest wykazywanie wyłącznej winy poszkodowanego, który w dacie zdarzenia nie ukończył 13 roku życia, a co za tym idzie nie można mu przypisać winy ze względu na wiek. Stąd zachowanie poszkodowanego, nie może uzasadniać zastosowania przesłanki egzoneracyjnej z art. 435 § 1 w zw. z art. 436 § 1, polegającej na spowodowaniu szkody z wyłącznej winy poszkodowanego.
Nie ma przy tym znaczenia, iż zachowanie poszkodowanego poniżej 13 roku życia było obiektywnie nieprawidłowe i w istotnym zakresie doprowadziło do powstania szkody, gdyż przy uwzględnieniu wieku poszkodowanego, zmniejszenie zadośćuczynienia czy też odszkodowania, na podstawie art. 362 k.c. nie może nastąpić w takim zakresie, jaki byłby właściwy wobec osoby dorosłej, która zachowałaby się podobny sposób, na przykład na drodze.
Podnosi się również, że sytuacja, w której odpowiedzialny za szkodę zawinił, na przykład naruszając bezpieczeństwo w ruchu drogowym poprzez jazdę z nadmierną prędkością, a poszkodowanemu nie można przypisać winy, na przykład ze względu na wiek jest najbardziej niekorzystna dla odpowiedzialnego za szkodę i radykalnie zmniejsza szanse powodzenia żądania obniżenia odszkodowania bądź zadośćuczynienia.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż dowód zaistnienia okoliczności wyłączających odpowiedzialność sprawcy zdarzenia komunikacyjnego z udziałem małoletniego, na zasadzie ryzyka obciąża osobę, która dąży do wyłączenia swojej odpowiedzialności.
W opinii prawników Polskiego Instytutu Odszkodowań Sp. z o.o., w każdym wypadku komunikacyjnym z udziałem małoletnich, decydują okoliczności faktyczne danego zdarzenia, zachowanie kierowcy pojazdu mechanicznego jak i pozostałych uczestników zdarzenia np. małoletnich. Zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią w celu oceny okoliczności zdarzeń komunikacyjnych z udziałem maoletnich.
