Niewłaściwie utrzymanie gospodarstwa rolnego a obowiązek odszkodowawczy z ubezpieczenia OC rolnika wobec osób trzecich
Zapewnienie sprawnego funkcjonowania gospodarstw rolnych nie należy do łatwych zadań. Z samej bowiem istoty występujące w jego obrębie budynki, budowle, różnorakie urządzenia, częstokroć o skomplikowanych i niebezpiecznych cechach fizycznych, a także żywy inwentarz niosą za sobą na co dzień wiele zagrożeń, które to w najgorszym wypadku mogą być źródłem wielu przykrych zdarzeń skutkujących powstaniem rozmaitych urazów, i to nie tylko pracowników gospodarstwa, ale także osób trzecich, które na skutek rozmaitych zdarzeń znalazły się w zasięgu oddziaływania gospodarstwa rolnego (sąsiad, listonosz, kurier, przechodzień).
Z tego względu ustawodawca zdecydował się objąć rolników reżimem obligatoryjnego (obowiązkowego) ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j.Dz.U. z 2018, poz. 473 ze zm.) z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników przysługuje odszkodowanie, jeżeli rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z posiadaniem przez rolnika tego gospodarstwa rolnego szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
Z przywołane przepisu wynika, że ubezpieczyciel, w przypadku doznania przez osobę trzecią urazów na skutek funkcjonowania gospodarstwa, zobowiązany jest każdorazowo wypłacić stosowne świadczenie stronie poszkodowanej. Obowiązek taki aktualizuje się zarówno zarówno wtedy, gdy szkodę wyrządzi sam rolnik, jak również wtenczas, gdy do szkody doprowadzi zachowanie (działanie, zaniechanie) osoby pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym np. małżonek, dziecko, partner życiowy, czy też osoba pracująca w gospodarstwie, zarówno na podstawie umowy o pracę, czy też w ramach umowy cywilnoprawnej, a nawet osoba wykonująca pracę w gospodarstwie w ramach tzw. pomocy sąsiedzkiej.
Zakresem ubezpieczenia objęta jest odpowiedzialność za szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Pomimo że ustawodawca posługuje się w przepisie pojęciem „szkody”, wydaje się, że termin ten został w tym miejscu użyty dość nieprecyzyjnie. Nie chodzi bowiem tylko o szkodę sensu stricto, tj. jako majątkowy ubytek w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego, ale także o krzywdę, tj. ubytki o charakterze niemajątkowym (tj. ból, cierpienie, strach i inne psychiczne negatywne konsekwencje zdarzenia). „Szkoda” oznacza tu zatem zdarzenie powodujące określone w przepisie skutki, co oznacza, że odpowiedzialność ubezpieczyciela obejmuje sytuacje, w których sprawca jest zobowiązany zarówno do zapłaty odszkodowania za poniesione szkody (starty, utracone korzyści), jak i zadośćuczynienia za doświadczone krzywdy.
Fundamentalne dla określenia zakresu ubezpieczenia OC rolników pozostaje należyte rozumienie użytego przez ustawodawcę sformułowania „szkoda związana z posiadaniem” gospodarstwa rolnego. W praktyce jednoznaczne określenie tegoż związku może być trudne. Przyjmuje się, że ustawodawca ma tutaj na myśli nie tylko posiadanie określonych przedmiotów, ale posiadanie gospodarstwa jako takiego (tj. zorganizowanego i funkcjonalnie powiązanego zespołu gruntów, budynków, budowli, urządzeń, inwentarza). W tym zakresie ochroną obejmuje się skutki zarówno działania ubezpieczonego (aktywnej realizacji czynności składających się na prowadzenie gospodarstwa), jak i jego zaniechań (braku realizacji czynności, do których w uwagi na specyfikę gospodarstwa, konieczność utrzymania jest należytej sprawności, ale też przez pryzmat zasad współżycia społecznego i norm branżowych winien realizować; np. pozostawianie niebezpiecznych urządzeń w obszarze ciągów komunikacyjnych). Chodzi zatem o szerokie pojmowanie posiadania, bez zawężanie odpowiedzialności wyłącznie do posiadania mienia (określonych rzeczy).
